Sigorta hukukunda pert-total, Türkçede tam zayi-tam hasar olarak ifade edilen kavram, çoğu kez aracın onarılamayacak derecede hasarlanması şeklinde kullanılsa da, aslında yargıda bu terimin karşılığı, aracın onarımının ekonomik olmaması olacaktır.
Bir başka anlatımla, eğer hasarlı aracın hesaplanacak onarım bedeli, aracın değerine yaklaşır ya da belki de aracın değerini geçer ise, bu halde aracın tam zayi olduğu kabul edilerek araç perte ayrılır. Bu durumda tam olarak bir yüzde vermek mümkün olmayıp hangi durumlarda aracın pert-total kabul edileceği aracın rayiç değeri ve onarım bedeline göre değişiklik göstermektedir. Araç pert-total kabul edildiği takdirde, araç kaskolu ise kasko poliçesini keşide eden sigorta şirketi aracın kaza tarihindeki rayiç değerini sigortalıya öder. Bu tür durumlarda poliçeler yeknesaklık arz etmediğinden, poliçede muafiyet ya da aracın değerinin nasıl belirleneceğine ilişkin ayrıca bir kloza yer verilmiş ise, sigorta şirketleri tarafından sigortalıya aracın kaza tarihindeki tam rayiç bedeli ödenmeyebilmektedir.
Kasko Sigortası Genel Şartlarının B.3.3.1.2.1 maddesi hükmünde ise, Yargıtay yaklaşımı ile benzer fakat tam olarak örtüşmeyen şekilde pert-total kavramı, “Onarım masraflarının zarar gören aracın rizikonun gerçekleştiği tarihteki değerini aşması ve aynı zamanda eksper raporu ile aracın onarım kabul etmez bir hale geldiğinin tespit edilmesi durumunda, araç tam hasara uğramış sayılır." şeklinde ifade edilmiştir.
Aracın perte ayrılması durumunda, aracın sovtajı (hurdası) sigorta şirketinde kalacaksa aracın rayiç bedelinden sovtaj düşülerek, şayet sovtaj sigortalıda kalacaksa rayiç bedel doğrudan sigortalıya ödenmektedir. Yargıtay 17. Hukuk Dairesi tarafından pert-total davalarında hangi unsurlara bakılacağı, “(tamiri) ekonomik değil ise kaza tarihindeki ikinci el satış bedeli ile kazadan sonraki hurda (sovtaj) değerinin tespit edilmesi, belirlenen rayiç değerden de aracın hurda bedeli indirilmek suretiyle kazanılmış haklar da gözetilerek gerçek zarar yönünden ayrıntılı, denetime elverişli uzman bilirkişi incelemesi yaptırılarak sonucuna göre karar verilmesi (17. Hukuk Dairesi 2016/19119 E. , 2019/9534 K.)” şeklinde ifade edilmiştir.
Aracın onarım bedeli ile rayiç bedeli tespit edilirken,
· Markası
· Modeli
· Yaşı
· Hasarın Boyutu
gibi birçok unsur beraber değerlendirilerek bir sonuca varılmaktadır.
Aracın pert olması sebebi ile sigorta şirketine açılacak tazminat davası ise, 2 yıllık zamanaşımına tabiidir.
Hak kayıplarına uğranmaması için, bir avukat ile çalışılmasında fayda bulunmaktadır.
PERT-TOTAL İŞLEMİ İLE İLGİLİ YARGITAY KARARLARI
Davacı vekili, kaza sonrası meydana gelen hasar bedeline ilişkin yaptırdığı 2014/10 D.İş sayılı dosyasına göre tespit edilen pert-total bedelini talep etmiştir. Mahkemece hükme esas alınan 5.2.2016 tarihli sigorta bilirkişisi ve makine mühendisinden oluşan bilirkişi tarafından hazırlanan rapora göre hasarlı parçalar ve bedelleri ayrıntılı belirtilmeden ağır hasarlı olduğu, yenileri veya eşdeğeri ile değişiminde 40.000,00 TL’yi aştığı, rapor tarihindeki araç güncel değerinin 30.000,00 TL, kaza tarihinde aracın rayiç değerinin 27.000,00 TL olduğu, rayiç değer baz alındığında araç değerini aşan bir tamirata gidilmeyeceği için pert-total ağır hasarlı olduğu kanaatine varıldığı belirtilmiş, hurda değeri değerlendirilmemiştir.
Mahkemece davacının araç hasarı tazminat talebi yönünden hükme esas alınan bilirkişi raporu hüküm kurmaya elverişli bir rapor değildir.
Bu durumda mahkemece; İTÜ veya Karayolları Fen Heyetinden oluşturulacak heyetten kazalı aracın markası, modeli, yaşı ve hasarın boyutu, dosya içerisindeki raporlarla birlikte irdelenmek suretiyle, kaza tarihinde hasarlı aracın tamirinin ekonomik olup olmadığı, ekonomik ise, hasar bedeli, ekonomik değil ise kaza tarihindeki ikinci el satış bedeli ile kazadan sonraki hurda (sovtaj) değerinin tespit edilmesi, belirlenen rayiç değerden de aracın hurda bedeli indirilmek suretiyle kazanılmış haklar da gözetilerek gerçek zarar yönünden ayrıntılı, denetime elverişli uzman bilirkişi incelemesi yaptırılarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde eksik inceleme ve araştırmaya dayalı olarak karar verilmesi doğru görülmemiştir. (17. Hukuk Dairesi 2016/19119 E. , 2019/9534 K.)
Kabule göre ,haksız fiil niteliğindeki trafik kazası nedeniyle TTK’nın 1283. maddesi uyarınca sigortacı, sigorta ettiren veya sigortadan faydalanan kimsenin ancak gerçekten uğradığı zararı tazmine mecburdur. Dosyada mevcut ekspertiz raporunda, sigortalı aracın tamiri için gereken parça ve işçilik bedeli toplamı 34.986,54-TL belirlenmiş, ilgili servisle yapılan görüşmeler neticesinde 24.500,00 TL teklif alınmış, aracın rayiç değerinin 55.500,00-58.400,00.-TL ve sovtaj değerinin ise 15.200,00.-TL olduğu değerlendirilerek hasar bedelinin ekonomik olacağı kabul edilmiş kusur oranı düşülerek 18.375,00 TL davacıya ödeme yapılmıştır. ... Hukuk Mahkemesi’nin 2013/38 D.iş sayılı dosyasında bulunan 16.4.2013 tarihli bilirkişi raporunda ise sigortalı aracın tamiri için gereken parça ve işçilik bedeli toplamı 44.074,67 -TL, aracın rayiç değerinin 65.000,00.-TL ve sovtaj değerinin ise 55.000,00.-TL olacağı belirtilmiş olup tamirinin ekonomik olmayacağı pert total hesabı yapılması gerektiği belirtilmiştir. 18.2.2015 tarihli makine mühendisi bilirkişisi tarafından düzenlenen raporda, parça ve işçilik bedeli toplamı 34.986,54 TL belirlenmiş ve raporda aracın onarımının ekonomik olmayacağı belirtilerek rayiç değerinin 57.000,00 -TL, sovtaj değerinin 15.200,00.-TL ve zararın kusur oranı da düşülerek 5.475,00.-TL olduğu, davalı ... hariç diğer davalıların 25 günlük araç mahrumiyet zararının kusur oranına göre 4.687,50 TL olacağı değerlendirilmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise, parça ve işçilik bedeli toplamı 34.986,54-TL, rayiç değerinin 57.000,00 -TL, sovtaj değerinin 15.200,00.-TL olacağı belirtilerek, raporda aracın onarımının ekonomik olacağı ve zararın 34.986,54-TL.-TL olduğu, 30 günlük onarım süresinde kazanç kaybının ise 5.970,00 TL, değer kaybının da 7.000,00 TL olarak değerlendirilmiştir. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporundaki değerlendirmelere göre aracın tamirinin ekonomik olmayarak pert total hesabı yapılması gerekmektedir. Buna göre, İTÜ ya da Karayolları Trafik Fen Heyeti gibi kurumlardan seçilecek hasar konusunda uzman bilirkişi kurulundan, zarar gören aracın tamirinin ekonomik olup olmadığı, ekonomik ise tamir bedelinin, ekonomik değilse; aracın kaza tarihindeki 2. el piyasa rayiç bedelinde sovtaj değerinin mahsubu ile gerek zarar miktarının hesaplanması perte ayrılması durumunda değer kaybı zararının olmayacağı ve onarım süresine göre araç mahrumiyetinin hesaplanmıyacağının gözönüne alınması dosyada mevcut tüm deliller birlikte değerlendirilerek çelişkiler giderilecek biçimde, ayrıntılı, gerekçeli ve denetime açık rapor alınarak, varılacak sonuca göre bir karar vermek gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması doğru görülmemiştir. (17. Hukuk Dairesi 2018/2972 E. , 2018/12903 K.)